Улсын онцгой комисс хуралдаж байна. Комиссын гишүүдийн олонх нь пиджакаа тайлаад арынхаа сандал дээр тохжээ. Цав цагаан цамцныхаа ханцуйг тохой хүртлээ нугалж, зангиагаа сулруулжээ. Халууцсан нь илт. Улсын их хурал, Засгийн газрын эрхэм гишүүд ч адил. Хуралдааны сурвалжлагыг телевизүүдийн мэдээллийн цагаар гаргахад жаргалтай хатны хацар шиг улаа бутруулаад, ганган пиджакаа тайлаад тавьчихсан л үг хэлнийхээ чадвараар үзэлцэж байх. Хавтгайруулсан халамжийг цэгцлэх цаг болсон, хүүхдүүдэд мөнгө өгөх ямар хэрэгтэй юм. Тэр мөнгө жинхэнэ эздэдээ очихгүй, томчууд өмнүүр нь орж аваад гэртээ хоол хүнс болгочихож байна шүү дээ. Харин гишүүд бид тэрбумаа авна шүү... Тэд иймэрхүү л юм ярин хэрэлдэж, заримдаа гар зөрүүлэн зодолдож, нэг нэгийнээ нохой гөлөг хэмээн хараан загнаж сонирхолтой киноны үйл явдлаас илүүг өрнүүлэхийг даарч бээрсэн иргэд хөөрхийлөлтэй нүдээр харж сууна. Энэ муу зузаан дээл, өвлийн гутлаа тайлж орхиод ийм сайхан дулаахан газар хэдхэн минут ч болов суух юм сан. Үгүй энэ өвөл үгүй мөн хүйтэн байна аа. Энэ дарга нарын өдөр шөнөгүй яриад, гадаад дотоодын хурал семинарт оролцоод дэлхийг тойрон нисч ирчихээд “Хэцүү цаг ирлээ, дэлхийн дулаарал аюул дагуулж байна гэцгээгээд байсан нь хаана байна аа” гэж гайхан хөлдүүс болсон гэртээ, дөнгөж амь голтой паараа тэврэн суух. Дөрвөн жилд ганц удаа төр барилцах эрхээ эдэлж, тэдний нэрийн өмнөх дугаарыг дугуйлахдаа амьдрал нь сайжирна гэж итгэсэн тул ийн горьдохоос аргагүй биз ээ, хөөрхийс.

Улсын онцкой комисс хуралдаж байна. Халуу дүүгсэн тавлаг өрөөнд ...манай îðíû íóòàã äýâñãýðèéí 80 õóâü íü öàñàí á¿ðõ¿¿ëä õó÷èãäàæ, àãààðûí äóíäàæ òåìïåðàòóð 32-40 ãðàäóñ õ¿ðòýë õ¿éòýð÷, 19 àéìãèéí 198 ñóì çóäòàé, ãàìøãèéí íºõöºë áàéäàë ¿¿ñýýä áàéíà... гэж ярихдаа олигтойхон хүйтнээр үлээчих сэнс хайх ажээ.

...Монãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçàð, Óëñûí Îíöãîé êîìèññîîñ äýñ äàðààòàé àðãà õýìæýý àâ÷ áàéãàà áîëîâ÷ öààøèä õ¿éòíèé ýð÷ ýðñ ÷àíãàð÷, ºâºëæèëò óëàì á¿ð õ¿íäðýõ òºëºâòýé áàéíà... гэцгээв. Цаг агаар хүйтрэхдээ тулбал Засгийн газар, Онцгой комисс хэчнээн хуралдаад ч хүйтэрнэ гэдгийг ойлгох сөхөөгүй эрхмүүд жавар тачигнасан энэ хүйтнээр ганган хар ботинктой яваагаа гайхуулах шиг хөлөө жийцгээн даналзана. Нарийн бичгийн дарга өмднийх нь түрийний цаанаас цухуйх нүцгэн шилбийг харан гайширахдаа худлаа л үзгээ унагаж, ширээн доогуур тонгойно.

Хурал үргэлжилж байна аа... պ人 îðîí íóòàãò ìàë èõ õýìæýýãýýð õîðîãäîæ, öàñ çóä, îòîð í¿¿äëèéí óëìààñ ìàë÷èä òóéëäàí ç¿äýð÷, ýð¿¿ë ìýíä, àìüæèðãààíû íºõöºë áàéäàë íü õ¿íäðýí, áàéãàëèéí äàâàãäàøã¿é õ¿÷èí ç¿éëèéí ºìíº õ¿÷èí ìºõºñäºæ ýõýëëýэ... гэв. Улсын Онцгой учраас улсын чанартай мал хуйн тухай л энэ сүүлийн үед энэ хурлын үеэр ярилцдаг болсон билээ. Сургуулийн хүүхдүүд өглөө сургуульд явахдаа Улаанбаатарын хасах 40 хэмийн хүйтэнд дагжин чичэрч, зарим нь чихээ, нөгөө нь хацраа, бас нэг нь хөлийнхөө хоёр хурууг хөлдөөснийг тэд орон нутгийн чанартай асуудал гээд тоож сөхсөнгүй. Улаанбаатарын хүүхдүүд даарч бээрвэл бээрнэ л биз, Улсынхаа мал хуйг л хамгаалах минь гэсэн аминчхан үзэл нь үе үе сүрхий илэрнэ.

Гадаа хүйтэн. Амьдралд хүрэлцэхгүй цалингийнхаа цөөхөн хэдэн төгрөгөөсөө таталдан байж ээжийнх нь авч өгсөн нимгэн хүрэм нь хүйтэн. Сургуульд хүргэх унаа нь хүйтэн. Сургууль, анги нь хүйтэн. Гэртээ харихад аав, ээж нь эзгүй гэр нь хүйтэн. Зурагт асаагаад харахад зурагтын од болсон дарга ах нарынх нь үг хүйтэн... Эвий, Улаанбаатарын хүүхдүүд энэ олон хүйтэн дунд сэтгэл нь халуун дулаан тулдаа л өдөр хоногийг өнгөрүүлэх нь сургуулиасаа оргосон шавь нарынхаа араас хөөж аваад хөлөө хөлдөөдөг Чимид багш, тэдний дэггүй шавь нарын амьдарч асан эртний цаг үеийг санагдуулна.

Хурал дуусах шатандаа оржээ. …Аðä èðãýä, àæ àõóéí íýãæ áîëîí îëîí íèéòèéí áàéãóóëëàãà, Ìîíãîë Óëñ äàõü Îëîí óëñûí áàéãóóëëàãóóäàä õàíäàí ìàë÷èí ò¿ìýíäýý òóñëàõûã óðèàëæ áàéíà гэв. Нүүрс, түлээний үнэ өслөө. Түлээгээ машины тэвшээр нь ачиж ирээд хашаа, нүүрснийхээ амбаарт нөөцлөөд авах чадалтай айл Улаанбаатарт үнэндээ цөөхөн. Өдөр, цаг тутамд шуудайных нь хэмжээ жижгэрэх савласан түлээгээр л оройн хоолоо арай гэж хийж амжаад, халуун хоолны дулаан алдагдахаас өмнө орондоо ороод хэвтээд өгч байна, гэр хорооллынхон. Зиндаа арай дээгүүрт тооцогдох байшин хорооллынхон эсгий гутлаа углаж, зузаан дээл нөмрөн... Хүүхдүүд нь бээлийтэй гараагаа үзгээ барих аядан даалгавраа хийж буй дүр зургийг Улаанбаатарын хаанаас хэзээ ч харж болохоор байна. Цахилгаан тень залгачихвал, амьдрал нь бараг сөнөх биз. Цахилгаан дулааны үнийг 20 хувиар нэмэх санал гаргасандаа халууцсан дарга нар жаахан эвгүйцсэн үү, хүйтний эрч жахан тавираатах гэсэн үү шийдвэрээ дахин харж, хэсэгхэн хойшлуулав.

Уриалгад Ìàë÷èí óäìûí ìîíãîë÷óóä áèä “Òýíõë¿¿í ÿâàõàä òýìýýãýýð òóñàëñíààñ òýâäýæ ÿâàõàä òýâíýýð òóñëà” ãýñýí àðäûí ñàéõàí ñóðãàìæèéã ñàíàí, öàñ çóäûí óëìààñ áàéãàëèéí õ¿íä íºõöºëä áàéãàà ìàë÷èí ò¿ìýíäýý öàã çóóðûí ýíý õ¿íä áýðõøýýëèéã äàâàí òóóëàõàä ñýòãýë ñàíààíû áîëîí ýä ìàòåðèàëûí äýìæëýã ºã÷, òóñëàìæèéí ãàðàà ñóíãàõ öàã áîëîîä áàéíà... гэжээ. Ажилдаа хүрэх унаа хүйтэн. Гудамжаар алхаад явахад гулгаж тэшээд мөдгүй. Чадал заан такси хөлөглөвөл ...Таны суусан унаа зуны дугуйтай байна. Та унаагаа сольж сууна уу. Наад машиныг чинь хурааж, журамлана гэх. Үгүй энэ чинь, замын халтиргаа гулгааг арилгах үүрэгтэй байгуулага байна, цалин авч байгаа мэргэжилтнүүд байна, татвар төлөгчдийн мөнгөөр цас арилгах машин авч өгсөн, элс, давс, цас арилгах бодис авахад өнөө жил 150 сая төгрөг төсөвлөсөн. Ингээд байхад гулгаа арилгаагүй хүмүүстэй тэмцэх ёстой атал таксинд суусан би, өдрийн түрээсийн 20 мянган төгрөгөө өгөх гэж ядсан жолооч ямар буруутай юм. Улаанбаатарчууд гэртээ даараад, гадаа гарахаараа хөлдөөд, зарим нь осгож үхээд, хөл гараа хөлдөөсөн нь тайруулаад, дээр нь ингэж торгуулаад байгаа ч чимээгүй, эзэнгүй албат шиг яваад байхад туслаж харж үзэхгүй хэрнээ тэмээ болоод тэвнээр туслахын үлгэрийг зоригтойгоор ярьж, зохиож суух дарга мяндагтнууд даанч олон ажээ.

Дахиад л ... Ìîíãîë÷óóä áèä èéì ¿åä áèå áèåäýý ñýòãýë ñàíààíû áîëîí ýä ìàòåðèàëûí äýìæëýã ¿ç¿¿ëæ, öàã çóóðûí õ¿íäðýëèéã äàâàí òóóëàõàä íèéò àðä èðãýä, òºðèéí áîëîí òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà, àæ àõóéí íýãæ, õàìò îëîí íýãäýí íÿãòàð÷, ýõ îðîí÷ ñàíàë, ñàíàà÷èëãà ãàðãàõûã óðèàëæ áàéíà...ãýв.

Öàã ¿åèéí áýðхøýýë áèø ë äýý, õóäëàà øàëòàã ë áàéõã¿é þ¿. Ìîíãîëд æèë á¿ð л ºâºë áîëäîã. ªâºë áîëãîí õàòóó ë áàéäàã. Óãààñàà ë õàхир ºâºë ãýäýãã¿é áèø ¿¿. Ìàíàéõ øèã èíãýæ ºäºðòºº 40, øºíºäºº 50 õýì äàâæ õ¿éòýðäýã ãàçàð ìºñºí òèâýýñ ººð áàðàã ÷ áàéõã¿é нь үнэн. Èéì õ¿éòýíä äàñàí çîõèöîæ àìüäðàõ ÷àäâàðòàé бидэн шиг дуулгавартай, тэвчээртэй хүмүүс дэлхийд ховор биз. Өглөөний òэð муухай хүйтэн æàâðààð õººðõèé õ¿¿õä¿¿äýý õè÷ýýëäýý ÿâ ãýæ õººõ, ìèêðîä ñóóõ ãýõýä íü ìºí㺠òºëäºãã¿é ãýæ çàãíàн булгах, 40-ийн бидон òàâüñàí òýðýã ò¿ðýýä ìºñòýé çàмààð äîð õàÿæ 3-5 êì ÿâæ áàéæ хүрэх худгаас óñ àâ÷ðóóëäàã зоригт ààâ, ýýæ¿¿äэд юу хэлэх вэ, мэдэхгүй. Ãàäíûíõàíä áîë ç¿¿äëýõ ÷ ¿ã¿é èéì ºâºðìºö /гажиг гэвэл илүү онох биз/ òîãòîëöîîã óãààñàà ë èéì л áàéдаг, áèä ÷ äààðààä ë, óñàà 纺äºã ë áàéñàí, ñóðãóóëüäàà àëõäàã ë áàéñàí, ãýðò àìüäàð÷ àõóéäàà çóòàðäàã ë áàéñàí, îðîí ñóóöàíä îðñîí õîéíîî æèíääýã ë áàéñàí.... Òийìдýý, нээрэн äàðãà áîëîîä, Òºðèéí îðäîíä îðòëîî л èíãýæ ÿäàðñàí, òóéëäàòëàà ã¿éñýí. Îäîî ë íýã æàðãàæ áàéíà ãýõ øèã çóðàãòààð èíýýìñýãëýí ÿðих зүрх зоригтнууд аанай л Ìîíãîëîîñ минь ººð õààíà ÷ áàéõã¿é биз.

Îíöãîé êîìèññ, Çàñãèéí ãàçàð, ÓÈÕ-ûí õóðàëäààí, ýðõýì ñàéäûí çºâëºë... õóðàë îëîîí, áàðàãäàõã¿é. Äàðãà íàðûí ãýð íü äóëààí, óíàà íü äóëààí, àæëûíõ íü ºðºº äóëààí, õàëàìæèò ýõíýðèéíõ íü ààø çàí ÷ äóëààí, íóóöõàí ÿíàãëàäàã á¿ñã¿éíõ íü ºâºð äóëààí. Үр хүүхдүүд нь ч дулаан сургуульд сурна, дулаан унаа унана. Äóëààí ÿâáàë ìÿíãàí ëàí ãýæ... Îäîî ÷ ìÿíãà áèø òýðáóì áîëñîí îî.